Բոլորիս ցանկությունն է, որ չտարանջատվի՝ Հայաստան-Արցախ. ասում է Արցախի Հանրապետության դատավորների միության նախագահ Հասմիկ Խաչատրյանն ու հավելում. ճիշտ է՝ ունենք հայկական երկու պետություն, բայց մենք նույն ազգն ենք, նույն ժողովուրդը, նույն իրավական հարթակի վրա ենք աշխատում, ՀՀ-ում է'լ, ԱՀ-ում է'լ  «դատավորը» պաշտոն չէ՝ առաքելություն է:

Արցախի դատական համակարգն, ասում է, աշխատում է բնականոն ռիթմով: Վերջին շրջանում Արցախում գործերի վերաբացման միտում չի զգացել, չի էլ նկատել, թե հասարակական հնչեղություն ունեցող գործեր լինեն: Թեպետ ընդգծում է, որ թե՛ քրեական, թե՛ քաղաքացիական դատավարությունում օրենսդրությունը թույլ է տալիս, արդարադատության բուն շահերից ելնելով, նոր երևան եկած հանգամանքների ուժով դիմել դատարան եւ գործը վերաբացել:

«Իհարկե, այստեղ ունենք նաեւ օրենսդրական բացեր, որոնք շտկման կարիք ունեն, բայց ես կտրուկ դեմ եմ այն զարգացումներին, որոնք վերաբերում են դատարանների նկատմամբ ճնշում գործադրելուն: Կարծում եմ, մեր բոլորի գործողությունները պետք է ուղղված լինեն միայն նրան, որ դատարանը լինի անկախ եւ անաչառ»,-ասում է Հասմիկ Խաչատրյանը:

Արցախի դատավորների միության նախագահն ընդգծում է՝ իբրեւ դատավոր իր 11 տարիների աշխատանքի ընթացքում իրեն որեւէ մեկը չի ճնշել՝ ո՛չ որեւէ քաղաքական կուսակցություն, ո՛չ իշխանության մյուս թեւերը: Դա համարում է անթույլատրելի, քանի որ կա հնարավորություն օրենսդրության նախատեսած ձեւով իրականացնել արդարադատություն:

«Ես ունեմ այդ հարցի վերաբերյալ կոնկերտ եւ կտրուկ կարծիք՝ չի կարելի հասարակական ճնշում գործադրել դատարանի կամ դատավորի վրա: Դա նախ՝ Սահմանադրությամբ է արգելված, երկրորդն էլ՝ գործում է եռաստիճան դատական համակարգ, էլ չեմ խոսում Եվրոպական դատարան դիմելու մեր հնարավորության մասին: Եթե կողմերից որեւէ մեկը ցանկացած դատավարության արդյունքում դժգոհ է դատական ակտից կամ գտնում է, որ կան սուբյեկտիվ գործոններ, իրավունք ունի բողոքարկելու եւ այդ բողոքարկման ինստիտուտը բավականին լավ է գործում: Ունենք բավականին զարգացած փաստաբանական համայնք, որոնք կարող են մասնագիտորեն իրականացնել այդ պարտականությունները: Շատ սխալ է դատարանի վրա որեւէ ճնշում գործադրելը: Չեմ բացառում, կան նաեւ դատական սխալներ, դա էլ աշխատանքի արդյունք է. չի սխալվում միայն նա, ով ոչինչ չի անում»,-համոզված է Արցախի դատավորների միության նախագահը:

ԼՂՀ-ն միջազգային հարթակում ավելի ճանաչելի դարձնելու գործում Արցախի դատավորների միությունը, իբրեւ հասարակական կազմակերպություն,  իր անմիջական դերակատարումն ունի:

Հայկական երկրորդ հանրապետության երկու կին դատավորներ՝ ԱՀ գերագույն դատարանի նախագահ Նարինե   Նարիմանյանն ու ԱՀ գերագույն դատարանի դատավոր, ԱՀ դատավորների միության նախագահ Հասմիկ Խաչատրյանը, Կին դատավորների միջազգային միության անդամ են: Երկկողմ նամակագրությամբ, որոշակի շփումներով կարողանում են նպաստել  Արցախը գործոն դարձնելու նպատակին: Միաժամանակ, փորձում են ներկայացնել Արցախի Հանրապետության դատական համակարգը,  որպես իշխանության ինքնուրույն ճյուղ. «Կարծում եմ, ստացվում  է եւ հեռու չէ այն օրը, երբ Արցախի Հանրապետությունն էլ կդառնա միջազգային հարաբերությունների լիիրավ սուբյեկտ, որովհետեւ աշխատանքով, իրավական հիմքերով, ցանկացած քննության տեսակով, իր գործառույթներով՝ իշխանության տարանջատման եղանակով եւ այլն, ամբողջովին համապատասխանում  է բուն եվրոպական եւ միջազգային չափանիշներին»:

Արցախի Հանրապետությունը միակողմանիորեն միացել է Մարդու իրավունքների եւ ազատությունների պաշտպանության եվրոպական կոնվենցիային. դատավոր Խաչատրյանն ասում է՝ դատական ակտերը կայացնելիս ձգտում են Կոնվենցիայի նորմերը կիրառել:

Հասմիկ Խաչատրյանը վստահ է՝ Արցախի Հանրապետությունում կա կայուն, զարգացած դատական համակարգ: Աշխատելով նաեւ Հայաստանի Հանրապետության դատական համակարգի հետ, նույն բանն ասում է նաեւ ՀՀ դատական համակարգի մասին:

«Քաղաքացիական դատավարության նոր օրենսգիրքը արդեն գործում է Հայաստանի Հանրապետությունում, կարծում եմ՝ ԼՂՀ-ում էլ, ինչպես Սահմանադրությամբ է ամրագրված, կարող է այդ փոփոխությունը տեղի ունենալ:  Համենայն դեպս, եթե ՀՀ-ում ինչ-որ փոփոխություններ լինում են, մեզ մոտ էլ, նայած հասարակական հարաբերությունները այդ պահին ինչպիսի իրավական կարգավորման խնդիր ունեն, այդ հարթության վրա էլ կատարվում են  համապատասխան փոփոխություններ»,-ասում է ԱՀ դատավորների միության նախագահը:

Արցախի արդարադատության համակարգի առջեւ հատուկ մարտահրավերներ չի տեսնում, կարծում է՝ բնականոն հունով աշխատում է. «Մեր խնդիրն էլ հիմնականում այն է, որ կարողանանք շարունակել ապրել եւ աշխատել խաղաղ պայմաններում: Բոլորիս առաջինը անհանգստացնում է մեր սահմանների անվտանգության հարցը, որովհետեւ դատավոր լինես, նախարար, երկրի ղեկավար, թե մտավորական, յուրաքանչյուր մարդ նախ իր երկրի քաղաքացին է. մեր թիվ մեկ մարտահրավերը խաղաղության պաշտպանությունն է»:

Արցախի դատավորների միությունը մոտ 30 անդամ ունի: Նախկինում իբրեւ փաստաբան աշխատած, ապա ԱՄՆ-ում վերապատրաստված Հասմիկ Խաչատրյանը Արցախ տեղափոխվել է 2008-ին՝ զինվորական ամուսնու հետ: 2010-ին «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Դատավորներ» հասարակական կազմակերպության հիմնադիր ժողովի կողմից ընտրվել է Կազմակերպության նախագահ: Այժմ նաեւ ԱՀ գերագույն դատարանի դատավոր է, դասախոս, երկու դուստրերի մայր: