Ողջունում եմ Ձեզ «Հայաստանի Հանրապետության դատավորների միություն» հասարակական կազմակերպության պաշտոնական ինտերնետային կայքէջում:
ՀՀ դատավորների միությունն իր ավելի քան 20-ամյա գործունեության ընթացքում միշտ կարևորել է թափանցիկ ու մատչելի գործելաոճը, որը նպատակաուղղված է դատարան-հասարակություն փոխադարձ կապի ամրապնդմանը: Անկասկած, մեր առաքելությանը հարիր ձեռնարկելու ենք առավելագույնը, որպեսզի մեր երկրում բացառիկ գործառույթ, այն է՝ արդարադատություն իրականացնող դատավորի գործունեությունն առավել մատչելի ու հասկանալի լինի քաղաքացիների համար՝ նպաստելով հասարակության մեջ դատական համակարգի հանդեպ վստահության մթնոլորտի ձևավորմանը:
ՀՀ դատավորների միության պաշտոնական կայքի թարմացման հիմնական նպատակը նորովի մոտեցումներով ու ժամանակակից տեխնիկական լուծումներով հագեցված եղանակներով միության, առանձին անդամների աշխատանքային գործունեության մասնագիտական, ստեղծագործական և հասարակական երանգների ամբողջական լուսաբանումն է, ինչպես նաև դատաիրավական համակարգի համաշխարհային ու տարածաշրջանային արդի մարտահրավերների, այդ գործընթացների զարգացման միտումների ներկայացումը, որը հնարավորություն կտա իրական պատկերացում կազմել Հայաստանի Հանրապետությունում արդարադատության իրականացման վիճակի ու դրա մատչելիության ապահովվածության վերաբերյալ:
Լիահույս եմ` կայքում կգտնեք օգտակար տեղեկություններ ոչ միայն Ձեզ հուզող հարցերի, այլ նաև դատավորի աշխատանքի հետաքրքրաշարժ անցուդարձի վերաբերյալ:
Մաղթում եմ արդյունավետ փոխհամագործակցություն:
ԵՐՎԱՆԴ ԽՈՒՆԴԿԱՐՅԱՆ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԴԱՏԱՎՈՐՆԵՐԻ ՄԻՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱԳԱՀ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎՃՌԱԲԵԿ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՆԱԽԱԳԱՀ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՎԱՍՏԱԿԱՎՈՐ ԻՐԱՎԱԲԱՆ
Անցած հունվարի 30-ին աննախադեպ նախաձեռնության սահմաններում Դատավորների եվրոպական միության նախագահը Եվրոպայի միության գերագույն դատարանների նախագահների ցանցի նախագահ պարոն Ժան-Քլոդ Վիվինիուսի, Լյուքսեմբուրգի Գերագույն դատարանի նախագահի, Դատական համակարգի խորհրդի եվրոպական ցանցի նախագահ պարոն Քիզ Սթերքի և Նիդերլանդների դատական համակարգի խորհրդի անդամի հետ միասին ունեցել է երկու առանձին հանդիպում Արժեքների և թափանցիկության եվրոպական հանձնաժողովի փոխնախագահ տիկին Վերա Ժուրովայի և Արդարադատության հանձնակատար պարոն Դիդյե Ռեյնդերսի հետ։
Հանդիպումը տեղի է ունեցել Եվրոպական հանձնաժողովի գրասենյակում՝ Բրյուսելում։
Հանձնակատարների կոլեգիայի անդամների հետ այս հանդիպումների համար հավաքված Եվրոպայում Դատավորների եվրոպական ցանցի երեք գլխավոր ներկայացուցիչների դեպքերը հարուցում են լուրջ անհանգստություն, որը խորապես կիսում են Եվրոպական դատավորները՝ նկատի ունենալով Եվրոպական միության մի շարք անդամ-պետություններում դատավորների անկախության ոտնահարումը՝ կապված վերջերս Լեհաստանում տեղի ունեցած սարսափելի օրինակի հետ։
Հանձնակատարների հետ հանդիպումները ստեղծել են հիանալի հնարավորություն բավականին ընկերական մթնոլորտում բաց քննարկելու օրենքի գերակայության ճգնաժամը ստեղծված ցավալի իրադրությունը փոխելու գործում։ Հանդիպումներն ուղեկցվել են Եվրոպական հանձնակատարների անձնական մտահոգությունների քննարկմամբ տվյալ օրհասական խնդրի շուրջ, դրսևորվել է նրանց պատրաստակամությունը հետևել Եվրոպական միության համաձայնագրի 2-րդ հոդվածով ամրագրված հիմնարար սկզբունքներին:
Ապագայի առթիվ եկել են համաձայնության, որ պետք է ամրապնդվի համագործակցությունը Եվրոպական հանձնաժողովի և մեկում կոորդինացված մեր երեք ցանցերի միջև՝ Եվրոպական միության բոլոր անդամ-պետություններում դատական համակարգի անկախությունը հստակ երաշխավորելու նպատակով։
Դատավորների եվրոպական միությունը վերահաստատում է իր մտադրությունն ապահովելու օրենքի գերակայությունը ներկայիս բարդ իրավիճակում և հստակ հաստատում է, որ առանց դատական անկախության ապահովման Եվրոպական միությունը որպես այդպիսին կդադարի գոյություն ունենալ:
Ստորև ներկայացվում է Դատավորների միջազգային միության կայքում տեղադրված սույն ուղերձի հղումը՝ https://www.iaj-uim.org/news/statement-of-the-president-of-eaj-and-the-rule-of-law/ :
Ուրախ ենք տեղեկացնել, որ «Դատական իշխանություն» գիտամեթոդական ամսագիրը վերստին ընդգրկվել է Ատենախոսությունների հիմնական արդյունքների եւ դրույթների հրատարակման համար ՀՀ ԿԳՆ բարձրագույն որակավորման կոմիտեի համար ընդունելի պարբերական գիտական հրատարակությունների 2020 թ.-ի ցուցակում:
Եվրոպայի խորհրդի նախագահությունը Ֆրանսիայի կողմից ստանձնելու առթիվ 2019 թվականի սեպտեմբերի 12-ին և 13-ին Ֆրանսիայի մայրաքաղաք Փարիզում տեղի ունեցած Եվրոպայի խորհրդի 47 մասնակից պետությունների Գերագույն դատարանների նախագահների համատեղ գիտաժողովին Եվրոպայի խորհրդի, Ֆրանսիայի վճռաբեկ դատարանի նախագահի, Ֆրանսիայի պետական խորհրդի նախագահի և Ֆրանսիայի սահմանադրական խորհրդի նախագահի հրավերով մասնակցել է նաև ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նախագահ Երվանդ Խունդկարյանը:
Գիտաժողովի ընթացքում քննարկման առարկա են դարձել անկախ և անկողմնակալ դատավորի առջև արդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունքի հարցերը, ազգային դատարանների և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի միջև փոխհարաբերություններին վերաբերող հարցերը, խոսքի ազատությունը՝ անձնական և ընտանեկան կյանքը պաշտպանելու իրավունքին հակադրելուն վերաբերող հարցերը, ինչպես նաև անդրադարձ է կատարվել մարդու իրավունքների պաշտպանության եվրոպական համակարգի ամրապնդման, իրավահավասարության և իրավունքի գերակայության հարցերին, կազմակերպվել են թեմատիկ սեմինար-քննարկումներ:
Միաժամանակ գիտաժողովի մասնակիցները Ելիսեյան Պալատում ընդունելության են արժանացել Ֆրանսիայի Հանրապետության նախագահ Էմանուել Մակրոնի կողմից:
Թիվ ՇԴ/0024/16/17 քաղաքացիական գործով 2019 թվականի հոկտեմբերի 01-ին կայացրած որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատն իրավական դիրքորոշում է արտահայտել այն հարցի շուրջ, թե արդյո՞ք օտարերկրյա պետության դատական ակտը, «Քաղաքացիական, ընտանեկան և քրեական գործերով իրավական օգնության և իրավական հարաբերությունների մասին» 22.01.1993 թվականի Մինսկի կոնվենցիայի դրույթներին համապատասխան, կարող է ճանաչվել և թույլատրվել կատարման, եթե այն կայացվել է ՀՀ տարածքում գտնվող անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքի կամ գույքային այլ իրավունքների վերաբերյալ հայցերով:
Վկայակոչված որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ օտարերկրյա պետության դատական ակտը ճանաչելիս և կատարման թույլատրելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել ինչպես ՀՀ ներպետական օրենսդրության, այնպես էլ միջազգային պայմանագրերի պահանջները:
Վճռաբեկ դատարանը անդրադարձել է Մինսկի կոնվենցիայի կարգավորումներին, քանի որ Հայաստանի Հանրապետության և Ռուսաստանի Դաշնության միջև քաղաքացիական գործերով իրավական օգնության հետ կապված հարաբերություններում գործում է այդ կոնվենցիան:
Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ, ի թիվս օտարերկրյա պետության դատական ակտի ճանաչումը և հարկադիր կատարումը մերժելու այլ հիմքերի, Մինսկի կոնվենցիայի 55-րդ հոդվածի «դ» կետով նախատեսված է, որ օտարերկրյա պետության դատական ակտի ճանաչումը և հարկադիր կատարման թույլտվությունը կարող է մերժվել, եթե գործը պատկանում է այն պետության մարմնի բացառիկ իրավասությանը, որի տարածքում պետք է ճանաչվի և կատարվի համապատասխան դատական ակտը:
Վերոգրյալի հիման վրա նկատի ունենալով, որ Մինսկի կոնվենցիայի 20-րդ հոդվածի հիմքով անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքի և գույքային այլ իրավունքների վերաբերյալ հայցերը տվյալ գույքի գտնվելու վայրի դատարանների բացառիկ ընդդատությանն են պատկանում, Վճռաբեկ դատարանը փաստել է, որ եթե օտարերկրյա պետության դատական ակտը կայացվել է Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գտնվող անշարժ գույքի նկատմամբ գույքային իրավունքների վերաբերյալ, ապա տվյալ դատական ակտի ճանաչումը և հարկադիր կատարումը ենթակա է մերժման:
Թիվ ԼԴ4/0022/04/18 սնանկության գործով 2019 թվականի դեկտեմբերի 26-ին կայացրած որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատն իրավական դիրքորոշում է արտահայտել այն հարցերի վերաբերյալ, թե արդյո՞ք կամավոր սնանկության վարույթում պարտատեր-վարկային կազմակերպության կողմից տրված հաճախորդի պարտավորությունների վերաբերյալ տեղեկանքը կարող է բավարար գնահատվել պարտավորության բնույթը պարզելու համար, և թե արդյո՞ք դատական տեղեկատվական համակարգից արտատպված վճռի օրինակը կարող է որակվել պարտավորության առկայությունը և դրա չափը հիմնավորող թույլատրելի ապացույց:
Վկայակոչված որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, անդրադառնալով վերոնշյալ առաջին հարցադրմանը, մասնավորապես, նշել է, որ կամավոր սնանկության դիմումին կից ներկայացված` պարտատիրոջ կողմից տրված տեղեկանքը, որը պարունակում է պարտավորության ծագման հիմքի վերաբերյալ համապատասխան տեղեկություններ, և որով բացահայտվում է պարտավորության բնույթը, ևս կարող է բավարար ապացույց գնահատվել: ՀՀ վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ սնանկության վարույթի այս փուլում օրենսդիրը կարևորել է միայն պարտավորության բնույթի և չափի բացահայտումը, ինչը պայմանավորված է սնանկության վարույթի հետագա փուլերի, մասնավորապես՝ պարտատերերի կողմից պահանջների ներկայացման փուլի առանձնահատկություններով: Պահանջի հիմքում ընկած փաստական հանգամանքները հիմնավորելու առավել խիստ ապացուցողական շեմ օրենսդիրը սահմանել է այս փուլում՝ պահանջատիրոջ վրա դնելով իր պահանջը հիմնավորող փաստաթղթերը ներկայացնելու ապացուցման բեռը:
Վերոգրյալի հիման վրա ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ կամավոր սնանկության վարույթում պարտատիրոջ կողմից տրված տեղեկանքը, որը պարունակում է նաև պարտավորության հիմքի վերաբերյալ համապատասխան տեղեկություններ, բավարար է պարտավորությունների բնույթը պարզված համարելու համար:
Անդրադառնալով երկրորդ հարցադրմանը՝ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ դատարանը, վճիռը դատական իշխանության պաշտոնական կայքում հրապարակելով, այն հասանելի է դարձնում ինչպես դատավարության մասնակիցներին, այնպես էլ ցանկացած այլ անձի` այդ թվում այլ դատարաններին: Այսինքն` դատարանն ունի իրական հնարավորություն վճիռը նույնականացնող համապատասխան բավարար տեղեկությունների (մասնավորապես, վկայակոչվող դատական ակտն ընդունած մարմնի անվանումը, դատական ակտի անվանումը, ընդունման ամսաթիվը, գործի համարը) առկայության դեպքում ստուգել վճռի բովանդակությունը և օրինական ուժի մեջ մտնելու հանգամանքը: Հետևաբար ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ այն դեպքում, երբ կամավոր սնանկության վարույթում որպես պարտավորության առկայությունը հիմնավորող ապացույց դիմումին կից ներկայացվում է դատական տեղեկատվական համակարգից արտատպված վճռի օրինակը, դատարանը` դրա արժանահավատությունը գնահատելիս զրկված չէ ՀՀ դատական օրենսգրքի 18-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված դատական իշխանության պաշտոնական կայքից օգտվելու և դրա միջոցով վճռի իսկությունը ստուգելու հնարավորությունից:
Թիվ ԵԱՔԴ/0076/04/17 սնանկության գործով 2019 թվականի դեկտեմբերի 27-ին կայացրած որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատն իրավական դիրքորոշում է արտահայտել այն հարցի շուրջ, թե արդյո՞ք պարտապանին սնանկ ճանաչելու դիմումի հիմքում որպես անվիճելի վճարային պարտավորություն կարող է դրվել օրենքով սահմանված հարկեր, տուրքեր կամ պարտադիր այլ վճարներ վճարելու պարտապանի պարտավորությունն այն դեպքում, երբ իրավասու պետական մարմնի՝ նշված գումարները պարտապանից բռնագանձելու վերաբերյալ իրավահարաբերության ծագման պահին գործող <<Հարկերի մասին>> ՀՀ օրենքի 29.1-րդ հոդվածով նախատեսված որոշումը չի դարձել անբողոքարկելի:
Վկայակոչված որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, անդրադառնալով <<անվիճելի վճարային պարտավորություն>> եզրույթի բովանդակությանը, փաստել է, որ այն պարտավորությունը, որը վիճարկվում է պարտապանի կողմից, կամ որի դեմ պարտապանը ներկայացրել է առարկություն, անվիճելի է, եթե այդպիսի պահանջը բխում է օրենքով սահմանված հարկեր, տուրքեր կամ պարտադիր այլ վճարներ վճարելու պարտապանի պարտավորությունից, և պարտապանը չի ապացուցում, որ տվյալ պահանջի դեմ առարկելու բավարար հիմքեր ունի (ներառյալ` պահանջի հաշվանցը): Հակառակ պարագայում, երբ այդպիսի պահանջի հիմքում դրված է համապատասխան օրենքից չբխող հարկեր, տուրքեր կամ պարտադիր այլ վճարներ վճարելու պարտապանի պարտավորությունը, և ապացուցվում է, որ տվյալ պահանջի դեմ պարտապանն ունի առարկելու բավարար հիմքեր, ապա պարտավորությունը դառնում է վիճելի:
Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ իրավասու մարմնի կողմից կայացված՝ հարկ վճարողի կողմից ժամանակին չկատարված հարկային պարտավորության գումարները գանձելու մասին որոշման առկայությունը դեռևս բավարար չէ, և անձին սնանկ ճանաչելու պարտավորության անվիճելիությունը կարող է արձանագրվել միայն այն դեպքում, երբ այդպիսի որոշումը միաժամանակ դարձել է անբողոքարկելի: Հետևաբար, Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ սնանկության գործի շրջանակներում իրավասու մարմնի կողմից կայացված՝ հարկ վճարողի կողմից ժամանակին չկատարված հարկային պարտավորության գումարները գանձելու մասին որոշում ներկայացված լինելու պարագայում սնանկության գործը քննող դատարանը պետք է գնահատի նաև այդ որոշման անբողոքարկելիությունը՝ համադրելով <<Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին>> ՀՀ օրենքի 71-րդ հոդվածի իրավակարգավորումները գործի փաստական հանգամանքների հետ:
